มนต์ขลัง...ย่านเก่าแก่ชุมชนกือดาจีนอ “เมืองปัตตานี”
“ปัตตานี” ดินแดนประวัติศาสตร์อันยาวนาน บนพื้นที่ด้ามขวานทอง ที่มีเรื่องราวน่าศึกษา ทั้งวัฒนธรรม ประเพณี ชีวิตความเป็นอยู่ของคนหลากหลายเชื้อชาติ ที่มาปักหลักตั้งรากฐานทำมาหากินกันตั้งแต่ในสมัยโบราณ ด้วยความปัตตานี เป็นเมืองที่มีภูมิศาสตร์พรั่งพร้อม ติดกับทะเลฝั่งอ่าวไทย จนกลายเป็นเมืองท่าเล็กๆเรื่องค้าขาย การคมนาคมทางเรือที่สะดวกในยุคโบราณ จึงทำให้มีผู้คนหลายเชื้อชาติ เดินทางมาทำมาหากินในดินแดนสุวรรณภูมิแห่งนี้
จนกลายเป็นเมืองเก่าแก่ที่มีความเจริญในอดีตอย่างน่าศึกษา ปัจจุบันยังพอหลงเหลือไว้ในบางชุมชนให้ชนรุ่นหลังได้จดจำ ถึงแม้ว่า วันนี้สังคมเมือง วัฒนธรรม ความเจริญที่ย่างเข้ามาเปลี่ยน แต่วิถีชีวิตผู้คนยังไม่แปรเปลี่ยนไปมากมาย
โดยเฉพาะ “ย่านเมืองเก่าปัตตานี” ที่หลงเหลือให้ชนรุ่นหลังได้ศึกษา ด้านประวัติศาสตร์อย่างละเอียด หรือที่ปัจจุบันยังคงไว้ด้านสิ่งปลูกสร้าง อาคารเก่า ย่านพาณิชย์ แหล่งค้าขายของพี่น้องชาวไทย ชาวจีนและพี่น้องมุสลิม ที่ใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันอย่างสันติมายาวนาน
ปัจจุบันถนนสั้นๆย่านเมืองเก่า “ปัตตานี” คือ ชุมชนกือดาจีนอ ที่มีถนนหลายสายเชื่อมติดต่อกัน อาทิ ถนนอาเนาะรู ถนนปัตตานีภิรมย์ และถนนฤดี ย่านดังกล่าวนี้ จะมีอาคารเก่าสไตล์ชิโนฯ และบางตึกสไตล์ชิโนโปตุกีส โดยสถาปัตยกรรมเก่าๆเหล่านี้บ่งบอกชัดเจนถึงความงดงาม “สไตล์จีนโบราณ”
ซึ่งจริงๆปัตตานี มีตึกเก่า อาคารพาณิชย์ยุคโบราณสวยงามมากมาย ในสไตล์ชิโน ไม่ต่างไปจากเมืองหาดใหญ่ และภูเก็ต ซึ่งในชุมชนกกือดาจีนอ ได้มีการอนุรักษ์ไว้
ครูมะ-อรรถพร อารีหทัยรัตน์ นักเล่าเรื่องปัตตานี พื้นเพและเติบโตในท้องถิ่นปัตตานี เล่าว่า สถานที่ท่องเที่ยวชุมชนจีน ในย่านดังกล่าวนี้ อดีตเคยเป็นแหล่งค้าขายของคนจีนสมัยโบราณ จะเห็นอาคาร ถนน งานสถาปัตยกรรมจะออกมาสไตล์จีน บางตึกออกแบบลักษณะเป็นทรงเรือสำเภา ซึ่งตึกเหล่านี้อายุนับ 100 ปี บางตึกยุคนี้ยได้มีการปรับปรุงอาคารใหม่ แต่ยังคงรูปทรงแบบโบราณให้คงอยู่
อย่างบ้านหมายเลข 1 ตั้งอยู่ตรงหัวมุมถนนอาเนาะรู เป็นบ้านทรงชิโน งานสถาปัตยกรรมเก่าแก่สวยงาม หน้าบ้านจะเป็นลูกกรงเหล็ก หากมองทะลุไปภายใน ผนังด้านใน เสาแบบดั่งเดิม บริเวณจั่วด้านติดกับโครงหลังคา บ่งบอกถึงรูปทรงจีนที่ชัดเจน ซึ่งบริเวณย่านดังกล่าวนี้ ตึก อาคารพาณิชย์ ส่วนใหญ่เป็นมรดกตกทอดมาจากบรรพบุรุษตระกูลดังๆแถบทั้งสิ้น อย่าตระกูลวัฒนายากร ,บ้านขุนพิทักษ์รายา,บ้านปริชญากร และยังมีตระกูลดังอีกมากมาย
พอเดินมาถึงบ้านเลขที่ 5 หลังนี้เก่าแก่มาก เดิมที่เป็นของ ชุยยะ แซ่เชียว ชาวจีนเชื้อสายฮกเกี้ยน มาจากมณฑลฝูเจี้ยน เดินทางมาปัตตานีด้วยเรือสำเภา ประกอบอาชีพค้าขาย สินค้าประเภทถ้วยชามและเครื่องครัว ส่วนใหญ่ยุคนั้นนำเข้ามาจากสิงคโปร์ และปีนัง ตั้งชื่อร้านว่า “ว่านลี่” แปลว่า “กำไรมหาศาล”
ปัจจุบันบ้านหลังนี้ ได้มีการปรับ ตกแต่งใหม่ แต่ยังมีเค้าโครงแบบดั่งเดิมไว้ อย่างฝาผนัง ประตู พื้นกระเบื้อง ที่น่าสนใจ ลักษณะบ้านคนจีนแบบโบราณ จะมีบ่ออยู่ในบ้าน พื้นที่ส่วนหนึ่งจะปล่อยโล่ง เพื่อให้อากาศถ่ายเทที่ดี ด้านหลังมีพื้นที่เล็กๆ ห้องคนใช้ ส่วนงานก่อผนังจะใช้อิฐมอญ ดูเก่าแก่แต่งดงามมาก ซึ่งตอนนี้บ้านหลังดังกล่าว นำมาใช้เป็นประโยชน์ด้านการศึกษา พื้นที่การเรียนรู้ทางวิชาการ
ถ้าสังเกตดู บ้านเก่าที่อยู่ตรงข้าม “หัวตลาด” จะเป็นตึกเก่าๆ เจ้าของปล่อยพื้นที่บ้านให้นกนางแอ่นมาทำรัง ซึ่งในอดีตจนถึงปัจจุบัน ย่านดังกล่าว มีบ้าน ตึก และอาคารขนาดใหญ่หลายหลัง เป็นแหล่งที่พักนกนางแอ่นมาทำรัง สร้างความร่ำรวยให้เจ้าของบ้านไปแล้วหลายหลัง แม้ว่า ปัจจุบันนกนางแอ่น อาจมีไม่มากเหมือนในอดีต แต่เจ้าของบ้านยังประกอบอาชีพ ขายรังนกอยู่
แต่ที่สร้างความภูมิใจให้ ชาวปัตตานีไม่น้อย หลังองค์การยูเนสโกยกย่อง “บ้านขุนพิทักษ์รายา” ปัตตานี ได้รับรางวัลโครงการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกประจำปี 2021 ซึ่งถือว่าบ้านหลังกล่าว มีความโดดเด่นด้านงานสถาปัตยกรรมแห่งหนึ่งในย่านใจกลางเมืองปัตตานี ซึ่งได้มีการก่อสร้างมายาวนาน จนจารึกไว้เป็นประวัติศาสตร์อีกแห่งหนึ่งในเมืองตานี
อยากเชิญชวนนักท่องเที่ยว เดินทางมาด้ามขวานทองแวะแหล่งเมืองเก่า ปัตตานี มีอาหารทะเลแห้งอร่อย สถานที่สวยงามให้ชมกันมากมาย และอย่าลืมแวะ มาเยี่ยมเมืองเก่าของตานีกัน..นะคับ
