“ช่างเขียด” ถ่ายทอดงานศิลป์บนลำเรือพระ มรดกประเพณีที่ทรงคุณค่าของโคกโพธิ์

ใกล้ถึงเทศกาลชักพระ อ.โคกโพธิ์ จ.ปัตตานี ถือว่าเป็นงานประเพณีที่จัดอย่างยิ่งใหญ่ทุกปี  สืบสานวัฒนธรรมท้องถิ่นมายาวนาน โดยเฉพาะ “เทศกาลการชักพระ”  การทำเรือพระที่งดงามอีกแห่งของดินแดนด้ามขวานทอง แต่ละปีเรือพระที่รังสรรค์ผลงานพุทธศิลป์ออกมาสวยงาม ตระกาลตา บ่งบอกถึงศิลป์ประจำถิ่นที่สืบทอดกันมานานตั้งแต่บรรพบุรุษ

แต่หารู้ว่า ในยุคนี้ช่างการทำลวดลายกนกที่นำมาติดบนลำเรือพระ นับวันจะหายากมากขึ้น เนื่องจากเทคโนโลยีเรื่องการออกแบบลวดลาย การเลือกใช้ระบบคอมพิวเตอร์มาทำงานได้เสมือนจริง ที่มีความอ่อนช้อย สวยงามไม่แพ้งานตัดลายด้วยมือ แต่ความคลาสสิกของลวดลายยุคโบราณนั้น จะมีความแตกต่างกัน

 ช่างเขียด-พยุงศักดิ์ พุฒแย้ม อายุ 49 ปี คลุกคลีงานแกะลวดลายกนกบนเรือพระมายาวนานร่วม 20ปี เล่าว่า ยุคแรกๆนั้นตนทำงานช่างศิลป์ ส่วนใหญ่จะแกะโฟมตามงานแต่งงานที่มีคนว่าจ้าง แต่งานแกะลวดลายลายเรือพระนั้น อาศัยประสบการณ์ ด้วยความที่ส่วนตัวชอบตั้งแต่สมัยบวชพระ พอถึงช่วงเทศกาลชักพระแต่ละวัดจะมีการทำเรือยอด เรือประเภทความคิด เพื่อให้ชาวบ้านลากมาประกวดกันหน้าอำเภอโคกโพธิ์

จนเกิดความหลงไหลในเรื่องงานศิลป์บนลำเรือพระ จึงได้ศึกษาหาความรู้จากเรือพระตามวัดต่างๆ อาศัยดูด้วยสายตาและจดจำมา วัดไหนสวย จะลองไปศึกษาในเรื่องรายละเอียดดู จนกระทั่งมีโอกาสลองไปช่วยงานแกะลวดลาย จึงเกิดความถนัด และเรียนรู้การออกแบบ เทคนิคการตัด การแกะลาย และการติดกาว จนเกิดความชำนาญ มีประสบการณ์

 “ช่วงแรกๆผลงานไม่ได้สวยมากนัก แต่มีรุ่นพี่ๆ ญาติๆช่วยกันสอนเทคนิคการแกะ และเรียนรู้สายตา จนเกิดความถนัด จากนั้นได้เริ่มมาแกะลวดลายตามวัดต่างๆ จนเกิดความชำนาญ เมื่อช่วงปีที่ผ่านงานเทศกาลชักพระโคกโพธิ์ สามารถสร้างชื่อเสียงให้กับตัวเอง นำเรือพระวัดหัวควน ต.นาเกตุ คว้ารางวัลประเภทเรือยอดมาได้เป็นปีแรก” ช่างเขียดกล่าวและว่า

ปัจจุบันการแกะลวดลายกนกบนเรือพระ นับวันหาช่างฝีมือยากขึ้น มีบ้างแถววัดเก่าๆ อย่าวัดมะเดื่อทอง ที่เป็นมรดกตกทอดกันมายาวนาน วัดแถวบางโกระ ส่วนบางวัดจะใช้ลวดลายแกะมาจากคอมพิวเตอร์ ดูเรียบง่าย มีความละเอียด แต่ได้สัดส่วนดี แต่การแกะด้วยมือนั้น ต้องมีความละเอียด อ่อนช้อย บางครั้งต้องใช้เวลาทำงานพอควร ถ้าทำแบบรีบๆไม่ได้ เพราะว่าเป็นผลงานที่สร้างชื่อเสียงให้ตัวเอง ทำถ้าผลงานไม่ดีอาจมีผลต่อชื่อเสียงด้วย

 ซึ่งผลงานการออกแบบลวดลายเรือ วัดหัวควน  ตนทำคนเดียว แกะ ตัดคนเดียว บางช่วงอาจหาลูกมือมาช่วยติดกาวกับแม่เรือบ้าง งานแต่ละชิ้นต้องใช้เวลา บางครั้งเป็นเดือนกว่าจะแล้วเสร็จ อย่างส่วนที่ยากคือตรงยอดเรือ ซึ่งมีลวดลายเยอะ การออกแบบ เล่นสีให้เป็นมีความละเอียดและใช้ทักษะพอควร

อย่างการเลือกใช้กระดาษสี ที่ติดกับลวดลายดูสดใส ฉูดฉาด เพื่อดึงดูดสายตาผู้ชมให้ได้ คือ การเล่นสีให้เป็น การตัดเส้นด้วยสีสะท้อนแสงต่างๆ อย่าลืมว่าพอเรือพระเสร็จเรียบร้อยแล้ว เมื่อชาวบ้าวลากไปจอดเรียงรายหน้าที่ว่าการอำเภอโคกโพธิ์ กลางคืนจะมีการเปิดไฟ เล่นแสงระยิบ ระยับ ถ้าไม่โดดเด่นจริง อาจโดนเรือวัดอื่นมากลบรัศมีได้ เนื่องจากเรือทุกลำต้องจอดกันเรียงราง เป็นแถวยาว จะมีประชาชนและคณะกรรมการดูด้วยสายตาว่าเรือลำไหนสวย ไม่สวย มีความโดดเด่นอย่างไร

การทำงานศิลป์ของตนนั้น โดยส่วนตัวไม่ได้จบช่างศิลป์มาจากสถาบันไหน อาศัยภูมิปัญญาชาวบ้านจดจำมา ตอนนี้เพื่อนๆชวนไปแกะลวดลายเรือพระที่ลากทางน้ำ จ.ภูเก็ต อยู่ในระหว่างตัดสินใจในอนาคต เขารวบรวมเอาช่างฝีมือแต่ละคนชักชวนกันไปทำงาน ก่อนหน้านี้มีพี่ๆมาจากจ.นครศรีธรรมราช มาดูผลงานการแกะลวดลายเรือพระ เขาชื่นชม ลวดลายที่แกะออกมาสวยงามดี

อย่างไรก็ตาม ผลงานการออกแบบลวดลายเรือพระแต่ละลำ เสมือนงานศิลป์ข้างลำเรือ ที่บ่งบอกถึงวัฒนธรรม ประเพณีที่สวยงามตกทอดสู่ชนรุ่นหลังได้ศึกษากัน อยากชมความงดงาม เรือพระ โคกโพธิ์  หลังวันออกพรรษา จะไปชมความสวยงาม แสง สีตระกาลตา ชักพระโคกโพธิ์กันได้ บริเวณหน้าที่ว่าการอำเภอฯ