สร้างงานหรู “ ย่านลิเภา ” กระเป๋าแบรนด์ อนุรักษ์ อัตลักษณ์แห่งเมืองนราธิวาส
โดย... แวดาโอ๊ะ / อัสมา หะไร
จังหวัดนราธิวาส เป็นจังหวัดหนึ่งที่เป็นแหล่งสมบูรณ์ทางธรรมชาติ มีทะเลสวยงาม ( หาดนราทัศน์ อ่าวมะนาว หาดบ้านทอน ) มีน้ำตกหลายแห่ง บนเทือกเขาบูโด (น้ำตกปาโจ น้ำตกซีโป น้ำตกสุคิริน )มีพืช (ย่านลิเภา กระจูด ใบลาน ) ผลไม้ (ลองกอง ทุเรียน ลางสาด ) มีอาหาร และขนมที่สืบทอดกันมา กว่า100 ปี (อาเกาะ เปียนา มาดูกาตง )มีแหล่งท่องเที่ยวชมทะเลหมอก แหล่งร่อนทอง (สุคิริน)ทุกอย่างนี้อยู่ที่ “จังหวัดนราธิวาส”
แต่วันนี้ทีมงานจะพามารู้จักกับพืชเศรษฐกิจอย่างหนึ่ง เป็นพืชที่สามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชนอย่างมาก และสามารถสร้างรายได้ได้ตลอดทั้งปี นั่นคือ “ย่านลิเภา” หรือ “หญ้าลิเภา” เรามาทำความรู้จักสักนิดก่อน “ย่านลิเภา” คือวัชพืชชนิดหนึ่งประเภทเถาวัลย์ที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ ใต้ต้นยาง หรือตามต้นไม้ที่มีความชุ่มชื้น ส่วนใหญ่จะขึ้นตามภาคใต้ เส้นลิเภา จะค่อนข้างเหนียวลักษณะพิเศษถึงแม้ว่าทิ้งให้แก่อยู่กับต้น ใยของมันจะเหนียวและอยู่ได้เป็นร้อยปีถือว่าเป็นพืชเศรษฐกิจของประเทศไทยเลยทีเดียว
กลุ่มกระเป๋า ย่านลิเภา หรือ หญ้าลิเภา บ้านบลูกาสนอ ก็เป็นอีกหนึ่งตำบลที่สร้างรายได้หลักของแม่บ้าน บ้านบลูกาสนอ หัวหน้าครอบครัวจะทำอาชีพกรีดยางกลุ่มแม่บ้านว่างเลยหันมาทำ ผลิตภัณฑ์ ที่สานจากย่านลิเภาโดยใช้วัตถุดิบที่ใกล้ตัวมาผลิตขายเพื่อเพิ่มรายได้ให้กับครอบครัวอีกทางหนึ่ง
คุณครู ปะดอโก๊ะ ชาวบ้านบ้านบลูกาสนอ เล่าว่า เริ่มแรก คือ พระบรมราชินี จากพระราชเสาวนีย์ เปิดที่นี่ โดยครู สำเริง มาสอนเปิดสอน จากนั้น พอทำเป็น ก็เสด็จเข้าเฝ้าพระบรมราชินีที่พระตำหนักทักษิณราชนิเวศน์ ที่เมืองนราธิวาส จากนั้นทรงมีพระราชดำรัส แต่งตั้งให้เป็นครู สอนคนในหมู่บ้าน ประมาณ 100 คนสมัยนั้น จากนั้น ทุกๆปี ให้เข้าเฝ้า ประมาณ 30 คน เพื่อไปทำการสานผลิตภัณฑ์ย่านลิเภาที่ตำหนักทักษิณราชนิเวศน์ สมัยที่เป็นครู สมัยนั้น คือปี พ.ศ 2524จนวันนี้ 40 ปี มาแล้ว สามารถสอนเด็กตั้งแต่ อายุ 15 ปีไปจนถึง ผู้ใหญ่อายุ 60 -70 ปีได้อีก ตอนนี้สามารถทำแบบเส้นใหญ่ได้ เมื่อก่อนสานเส้นเล็ก แต่ปัจจุบันทำเส้นใหญ่ได้ ตามสมัยนิยม ทำถาด ทำพาน ได้ ใช้เวลาทำประมาณ 2-3 เดือน
คุณ ซูไรดา สามะเต๊ะ เจ้าของร้านกลุ่มกระเป๋ายานลิเภา บ้านบลูกาสนอ ลูกสาวผู้สืบทอด สานย่านลิเภา เล่าว่า เป็นผลิตภัณฑ์ทำมาจากมือ ของที่หามาจากหมู่บ้าน และสานด้วยความสามารถของตัวเอง ส่วนสี จะเป็นสีน้ำตาล และสีดำ ที่เป็นสีธรรมชาติของย่านลิเภา ไปหาตามสวนยาง ป่าพลุ หาเอง มาทำผ่านขั้นตอนจนมาเป็นรูปร่างลักษณะ กลม วงรี สามเหลี่ยม สี่เหลี่ยม แล้วแต่ความต้องการ อายุผลิตภัณฑ์แต่ละชิ้นเก็บได้นานกว่า 10 ปี และที่ร้านมีทั้งแบบรุ่นเก่า และกระเป๋าแบบรุ่นๆ ใหม่ แล้วแต่ ลูกค้าจะสั่ง สามารถสั่งทำได้ทุกแบบ
พิกัด ร้านกลุ่มผลิตภัณฑ์ ย่านลิเภา บ้านบลูกาสนอ หมู่ 4 ตำบลตะปอเยาะ อำเภอยี่งอ จังหวัดนราธิวาส โทร. 093-5578096เปิดทุกวัน เวลา 08.00 – 16.00 น. (บ้านครูปะดอโก๊ะ) ราคาของผลิตภัณฑ์ แล้วแต่ขนาด และรูปลักษณะ ของสินค้า เริ่มต้นที่ 2,500 บาท สั่งซื้อส่งให้ทั่วประเทศค่ะ
วิธีการทำผลิตภัณฑ์ จากย่านลิเภา ค่อนข้างยากกว่าจะได้สักชิ้น จะต้องใช้ความอดทน ใจรัก และความละเอียดอ่อน ถึงจะทำได้ เพราะกรรมวิธีและขั้นตอน ซับซ้อน เริ่มมาจาก การหาหญ้าลิเภา ต้องไปหาตามในสวน ป่า หรือสวนยางที่มีอากาศชื้น ต้นที่ทำควรจะมีอายุตั้งแต่ 6-9เดือน แล้วนำหญ้าลิเภามาฉีกให้เป็นเส้นฝอยๆตามขนาดที่ต้องการ เคล็ดลับ ถ้าฉีกตอนชื้นๆ จะฉีกได้ง่ายกว่า ฉีกตอนเส้นแห้งแล้ว หรือที่เก็บมาหลายวันแล้วแต่เมื่อเก็บมาเยอะ ไม่ทันฉีก ก็สามารถ แช่น้ำให้ชื้น แล้วค่อยฉีก จากนั้นนำฝากระป๋องนม หรืออย่างอื่น นำมาเจาะรู ขนาดเล็กไปหาใหญ่ ประมาณ 5 รู เพื่อไว้รูดทีละช่องจากใหญ่ไปจนถึงช่องเล็กตามขนาดที่ต้องการ
จากนั้น ใช้หวายเป็นแกนฐานของการทำผลิตภัณฑ์ ต่างๆ โดยใช้เหล็กปลายแหลมเจาะนำที่หวายให้เป็นรู แล้วนำเส้นหญ้าลิเภามาสอดเข้าไปสานสลับเดินหน้าไปเรื่อยๆต้องใช้ความละเอียดทุกครั้งที่สานโดยเฉพาะ มุมโค้ง เมื่อได้ขนาดที่ต้องการ เราจะใช้หวายทุกครั้งมาขดให้เป็นรูปผลิตภัณฑ์นั้นเหลื่อมให้เป็นรูปผลิตภัณฑ์เช่น เป็นวงรี วงกลม สี่เหลี่ยมแล้วแต่ผลิตภัณฑ์ ถ้าต้องการให้มีลวดลายใช้วิธี สานกลับด้านเส้นหญ้าลิเภา เพราะจะมีสีที่อ่อนกว่า สลับกัน เราจะไม่ใช้สีมาย้อม เราจะใช้สีธรรมชาติของเส้นย่านลิเภาล้วนๆ
