สืบทอดวัฒนธรรมจากรุ่นสู่รุ่น"รำกระทบไม้"ชนเผ่าเขมรสุรินทร์ หลังฤดูเก็บเกี่ยว

เต้นสาก ประยุกต์มาเป็นรำสาก และ รำกระทบไม้ การละเล่นสนุกสนสน ของชนเผ่าเขมรสุรินทร์ หลังฤดูเก็บเกี่ยว ที่สืบทอดวัฒนธรรมมาจากบรรพบุรุษ

รำสากเขมร ที่ผมอยู่บ้านนอกสัมผัสเห็นจริง จะเอาสากจริงตำข้าวยาวทั้ง 4 อัน สากทำด้วยไม้เนื้อแข็งปลายสากจะใหญ่กว่าเพื่อให้มีน้ำหนักในการใช้ตำ สาวเขมรจะตำข้าวตอนบ่ายและค่ำจุดตะเกียงน้ำมันก๊าซ หนุ่มๆก็จะเป๋าแคนมาเกี้ยวสาว

หมู่บ้านผมมีหมอไสยศาสตร์ ทำขี้ผึ้งเสน่ห์ ให้สาวหลงรัก 

หนุ่มๆที่มีขี้ผึ้งเสน่ห์ เมื่อเวลาจะไปเกี้ยวสาวก็จะเอาตลับขีัผึ้งเสน่ห์ทีเรียนมา เปิดกฝาออกแล้วท่องคาถาแล้วเอาขี้ผึ้มามาริมปากเพื่อที่ว่าคุยสาวแล้วใหสาวหลงรัก รำสากเขมรทำด้วยไม้เนื้อแข็ง หากรำยกขาพลาดกระทบถํกขาต้องเจ็บปวดแน่เลย

ต่อมามีการคนคิดเขียนให้แปลกไปว่า รำกระทบไม้ ซึ่งไม่ตรงกับความจริง ถ้าเอาไม้เนื้ออ่อนมากระทบกันมันก็ไม่ดังหนักแน่น

วันนี้ มีการแสดงการรำกระทบไม้ลาว ที่ประยุกต์เอาไม้ไผ่มาเป็นอุปกรณ์ เอาเพลงออนซอนอีสานมากระกอบ รำสาก ก็เขมรเรียกว่า 2อย่าง ว่า "เรือมอันเร" และ "ลู๊ดอันเร" แปลว่า รำสาก และ "เต้นสาก"

สำหรับความเห็นของ เรียกว่า เต้นสาก จะถูกต้องกว่า เพราะเป็นลีลาของการเต้นเป็นสำคัญยกแขนรำประกอบเท่านั้นเอง รำสาก เต้นสาก เสน่ห์ของมันอยู่ที่เสียงดัง ของสากเคาะเป็นจังหวะ คนเต้นก็ฟังจังหวะการเคาะ แล้วก็เหยียดขาลงพื้น ผมมเองก็เคยหัดลองเต้นมาเช่นเดียวกันในหมู่บ้าน

กรมศิลปากร ระบุว่า รำสากเป็นการละเล่นพื้นเมืองของชาวสุรินทร์เดิมเรียกว่าเต้นสาดอันเป็นการละเล่นที่สอดคล้องกับอาชีพกสิกรรมการทำนาผลิตข้าวเป็นอาหารหลักและสินค้าออกที่สำคัญของไทยหลังว่างเว้นจากการทำนาชาวบ้านจะนำสากตำข้าวมากระทบกัน เต้นเป็นที่สนุกสนาน

สำหรับมี่เต้นนั้นจะเอาใบมะพร้าวมาบังแดดพอได้ร่ม เพราะชาวเขมรผูกพันธ์กับมะพร้าว ในหมู่บ้านจะปลูกมะพร้าวเต็มไปหมด เอามะพร้าวแก่มาขูดคั้นนน้ำกะทิมาทำขนมลอดช่อง น้ำแกงราดขนมจีนเขมรที่ฝั่งกัมพูชา เป็นแกงกะทิมีเนื้อไก่คล้ายแกงมัสหมั่น ตลาดช่องสะงำ มะพร้าวจึงขายดี ทั้งมะพร้าวแก่ อ่อน

อย่างไรก็ตาม การเอาไม้มากระทบกัน เสียงมันจะออกมาสั้นๆ จังหวะท่าเต้นก็ต้องกระชับ จะอ้อยอิ่งมากไม่ได้ เขมรสุรืนทร์บ้านเกิดผม จึงเรียกการละเล่นตืดแากว่า ลู๊ดอันเร (เต้นสาก) สำเนียง ลู๊ด ออกเสียงสั้นหน่อย ไม่ลากยาว คำเขมรมักจะสั้นๆ
ภาษาไทยมันดิ้นได้

แม้ขุนรามคำแหง สลักบนศิลาจารึกระบุว่า พ่อกูชื่อขุนศรีอินทราทิตย์ แม่กูชื่อนางเสือง มาประคำยากกูมาแทนหลายคำ ผม เราฯจะเรียกรำสาก รำกระทบไม้ หรือ เต้นสาก ก็เรียกตาใความรู้ คำว่า สาก คงจะคิดว่าเป็นคำหยาบ เวลาหนุมๆจะชวนสาวไปดูก็พูดว่า ที่รักวันนี้จะชวนไปงานดู

"รำกระทบไม้" กันนะ

โดย...เสนาะ วรรักษ์/ศรีสะเกษ